فیلم مستند با فیلم داستانی فرق دارد

برخلاف تصور کیارستمی و بسیاری دیگر از سینمادوستان و فیلمسازان، فیلم داستانی با فیلم مستند فرق دارد. فصل مفصلی از کتاب «تناقضات نابازیگری» به فیلم کلوزآپ کیارستمی اختصاص یافته است. در رابطه با بحث این فیلم موضوع نظری مهمی که همانا اهمیت تفاوت فیلم داستانی و مستند باشد، پیش می‌آید. بریده‌ی زیر از این کتاب به این پرسش می‌پردازد.

چه زیبا دروغ می‌گویی؟

در یکی‌دو سال اخیر سه کتاب ظاهراً نامرتبط در زمینه‌ی منتشر کرده‌ام که اما در عمق خود به هم مرتبطند. از آن‌جا که این ارتباط از عناوین کتاب‌ها معلوم نمی‌شود ــ زیرزمین کوستوریتسا در بوته‌ی نقد سیاسی، تناقضات نابازیگری و فن تحلیل فیلم ــ تصمیم گرفتم طی نوشته‌ای این ارتباط را برای خواننده‌ی علاقه‌مند روشن کنم.

سینمای ایران در دهه‌ی هفتاد شمسی

در فیلم زیر درختان زیتون ( عباس کیارستمی، ۱۳۷۳) صحنه‌ای هست که در آن کارگردان فیلمی که در منطقه‌ی سرسبزی در شمال فیلمبرداری می‌شود (محمدعلی کشاورز) و بازیگر فیلم (فرهاد خردمند) صبح زود در ارتفاعات سرسبزی راه می‌روند و از هوای دلپذیر دم صبح تعریف می‌کنند تا به منظره‌ی خانه‌های خالی در چشم‌انداز می‌رسند. خردمند: اینا مثل این‌که ول کردن اینجا رو همه رفتن، ها؟ کارگردان: آره، تو زلزله بیشترشون مردن، اونام که زنده موندن […]

نان و کوچه پنجاه ساله شد

آیا این فیلم با فیلم‌های دوران پختگی کیارستمی ارتباطی دارد؟ سخن مشهوری است از زبان بسیاری از دوستداران کیارستمی که گویا تمامی آن‌چه به عنوان «کیارستمی» می‌شناسیم در نخستین فیلم او، این فیلم کوچک یازده دقیقه‌ای، هست. این حرف را اگر به معنای دقیق کلمه جدی بگیریم، سخنی است بی‌معنی. و ظلمی آشکار به عباس کیارستمی. چگونه می‌توانید نشانی از توانایی‌های فیلمساز برجسته‌ی زیر درختان زیتون، باد ما را خواهد برد یا کپی برابر اصل […]

تدوینگر در مقام مولف: «ده» عباس کیارستمی

مولف فیلم ده کیست؟ نوشتم «تدوینگر در مقام مولف»، امّا واقعیت این است که این عنوان حق مطلبی را که می‌خواهم مطرح کنم ادا نمی‌کند. چیزی که این عنوان می‌گوید این است که گویی در یک سازمان تولید و تقسیمِ کارِ متعارف فیلمسازی، گاه نقش تدوینگر از منظر در آوردن ریتم فیلم و حتی شکل روایت آن، به قدری چشمگیر است که می‌توانیم او را شریک تالیف فیلم و یا حتی گاهی نقش‌اش را بیش […]

آیا فیلمساز مرد می‌تواند نگاه زنانه داشته باشد؟

به خاطر دارم سال‌ها پیش، زمانی که ورنر هرتزوک برای شرکت در جشنواره فیلم فجر به تهران آمده بود، در یک جلسه پرسش‌وپاسخ مطبوعاتی خبرنگاری از او پرسید که چرا بیشتر کاراکترهای فیلم‌هایش مردان هستند و چرا نگاهش به جهان نگاهی مردانه است؟ او گفت دلیلش بدیهی و این واقعیت است که یک مرد است و چون یک مرد است، دنیای مردان را بهتر می‌شناسد و با کاراکترهای مرد بهتر می‌تواند همذات‌پنداری کند. پاسخ او […]

کیارستمی: موضوع یا مولف

درباره عیاس کیارستمی دست کم ۲۸ فیلم ساخته شده‌ است. این تعدادی است که امید نجوان در مقاله‌ای در فصلنامه‌ی «سینما حقیقت» (شماره تابستان ۱۳۹۵) فهرست کرده است. تعدادی از این فیلم‌ها در نوشته دیگری معرفی کرده‌ام. نگاهی به این فیلم‌ها نکات جالبی را روشن می‌کند. بیشتر این فیلم‌ها را نزدیکان عباس کیارستمی ساخته‌اند. دو فیلم کار پسرش بهمن کیارستمی است، دو فیلم را حمیده رضوی فقید که از دوستان او بوده ساخته، دو یا […]

فیلم‌های مستندی درباره عباس کیارستمی

کیارستمی جلوی دوربین سفر به دیار مسافر (بهمن کیارستمی، ۱۳۷۳، ۱۲ دقیقه) سال‌ها بعد از ساخت فیلم مسافر عباس کیارستمی به دیدار حسن دارابی بازیگر خردسال این فیلم که اکنون مردی متاهل است می‌رود. بهمن کیارستمی در این سفر پدر را همراهی می‌کرده و از این دیدار فیلم گرفته است. حرف‌های دارابی درباره صحنه چوب خوردنش از دست ناظم و این که در این صحنه واقعاً درد می‌کشیده است و این درد کشیدن بازی نبوده، […]