لذت دیداری و سینمای روایی

لورا مالوی

جادوی سبک فیلمسازی هالیوودی در بهترین نمونه‌های آن (و تمامی سینمایی که در حوزه نفوذ آن جا می‌گیرد)، البته نه منحصراً بلکه از یک وجه مهم، از کار ماهرانه و خشنودکننده روی لذت دیداری بیننده ناشی می‌شود. سینمای تجاری، در میدانی بی‌رقیب، امر اروتیک را در قالب زبان نظام پدرسالاری مسلط رمزگذاری کرد. در سینمای بغایت پیشرفته و پیچیده هالیوود، فاعل شناسای از خودبیگانه، که در حافظه خیالی خود توسط احساس خسران و وحشت فقدان بالقوه در دنیای خیالین خود دوپاره شده بود، تنها از طریق این رمزها بود که می‌توانست به قدری خشنودی دست یابد: از راه زیبایی فرمال این سینما و بازی آن با دلمشغولی‌های بنیادین این تماشاگر. این مقاله می‌خواهد درباره درهم‌تنیدگی لذت اروتیک و فیلم، معنی آن و بخصوص جایگاه مهم تصویر زن در این فرایند بحث کند. گفته می‌شود که تحلیل لذت یا زیبایی آن را نابود می‌کند. قصد این مقاله هم همین است. باید به خشنودی و تقویت “خود” [ego] که گرایش اصلی تاریخ سینما تا کنون بوده است تاخت. البته نه به نفع یک لذت بازسازی شده نو، که نمی‌تواند به صورت مجرد وجود داشته باشد؛ و نه به نفع نفی روشنفکرانه اصل لذت، بلکه به قصد هموار کردن راه برای نفی آسانی و سهل‌الوصولی فیلم داستانی روایی. آلترناتیو این سینما لذتی است که از پشت سر گذاشتن گذشته بدون رد آن حاصل می‌شود، از فراتر رفتن از شکل‌های منسوخ و سرکوبگرانه، یا از شجاعت گسستن از انتظارات خشنودکننده بهنجار به قصد خلق یک زبانِ نو برای کامجویی.