تکه‌ای از مقاله “مواد آرشیوی در فیلم مستند”

شماره جدید فصلنامه فارابی به سینمای مستند اختصاص یافته است. سردبیری این شماره را امیرحسین ثنایی به عهده دارد. مشارکت من در این شماره یک مقاله نظری است درباره تعریف‌های سینمای مستند (توجه کنید، تعریف‌ها نه تعریف. یعنی تعریف‌های گوناگونی وجود دارد و یکی از آن‌ها را برتر از دیگران دانستن واقعاً دشوار است) و دیگری مطلبی درباره مواد آرشیوی در فیلم مستند. این مقاله کوششی است برای دسته‌بندی انواع مواد آرشیوی و انواع استفاده‌های […]

کامپیوتر خطم را با خود برد

دوستی دارم که سال‌هاست در کشوری خارجی زندگی می‌کند و با ای میل و این حرف‌ها میانه‌ای ندارد. سالی یکی دو بار نامه‌نگاری داریم. وقتی پاکت نامه را که پستچی جلوی در انداخته است می‌بینم، پیش از اینکه عینکم را بزنم و نوشته‌های روی آن را بخوانم، از شکل کلّی دستخط منظم و حروف ریزش می‌فهمم که نامه از اوست. این دستخط برایم چیزی است مثل چهره او، یا صدایش. بخشی از هویت اوست. و […]

کیارستمی علیه دوربین روی دست

همیشه این سوال برایم مطرح بوده است که چرا کسی مصاحبه‌ها و متن صحبت‌های عباس کیارستمی در جلسات پرسش‌وپاسخ بعد از نمایش فیلم‌هایش یا در کلاس‌هایش را جمع‌آوری و منتشر نمی‌کند. البته متن حرف‌های او در فیلم‌های مستندی که درباره‌اش ساخته شده نیز می‌تواند بخشی از این مجموعه باشد. انتشار این مصاحبه‌ها و اظهارنظرها از دو نظر می‌تواند مفید باشد. یکم اینکه کیارستمی بعضی موضوعات را چه درباره سینما و چه درباره فلسفه زندگی با […]

اضطراب دروازه‌بان هنگام ضربه پنالتی*

پائولین کیل منتقد فیلم آمریکایی گفته است که جذابیت سینما ارتباط اندکی با هنر دارد. پس این جذابیت در چیست؟ در اینکه ما می‌توانیم به یاری تصویر سینمایی به جاهایی برویم که در واقع نمی‌توانیم. دیوار چین را ببینیم. به فلان قله مرتفع در فلان کشور دوردست برویم. به لندن برویم و به استودیوهای المپیک. و از جاهایی بازی‌ها را ببینیم که به عقل جن نمی‌رسید. یک آن درست پشت تور دروازه فوتبال ایستاده باشیم، […]

همه مصائب جهان در جعبه گوشه اتاق نشیمن‌

تلویزیون سال‌هاست به یکی از اسباب اثاث هر خانه‌ای تبدیل شده است. جعبه کوچکی در گوشه اتاق نشیمن که رابط اهل خانه با جهان است. یکی از کارکردهای این جعبه این است که از راه آن از آنچه در دیگر نقاط جهان می‌گذرد باخبر می‌شویم. و نه تنها از راه گوش، که از راه چشم نیز. هرکجا جنگی است، انفجاری است، زلزله‌ای است، تصویرهای متحرکش بر صفحه این دستگاه به نمایش در می‌آید. می‌گویند به […]

تکه فیلم‌های موبایلی و فیلم مستند

فیلم‌هایی که توسط تلفن‌های موبایل گرفته می‌شوند روزبه‌روز اهمیت بیشتری در برنامه‌های خبری تلویزیون‌ها، شبکه‌های مشارکت ویدئو مانند یوتیوب کسب می‌کنند و حتی در بخش‌هایی از فیلم‌های مستند به عنوان سند به کار گرفته می‌شوند. ارزش اصلی این فیلم‌ها در موضوع آن‌هاست. موضوع معمولاً رویدادی است که به دلیل شرایط خطرناک و استثنایی توسط دوربین دیگری ضبط نشده است و این فیلم‌ها منابع تصویر کمیاب یا منحصربه‌فرد از آن رویداد هستند. کیفیت تصویر و صدای […]

ماجرای مگس‌های روی دیوار

مگسی که روی دیوار نشسته است. شما او را نمی‌بینید. بدون توجه به حضورش کار خودتان را می‌کنید. هر کاری. ممکن است سر زن‌تان داد بزنید، یا روی بچه‌تان دست بلند کنید، … خلاصه، کارهایی که جلوی دوربین نمی‌کنید. موقعیت آن مگس، کمال مطلوب مستندسازی است که می‌خواهد موضوعش در حضور دوربین همان طور رفتار کند که انگار دوربین وجود ندارد. به آن نگاه نکند. خودش را جمع و جور نکند. یقه‌اش را درست نکند. […]

شهوتِ ثبت و ضبط و بایگانی و مستندسازی

حکایت ما حکایت مردی است که از بس نگران حفظ یادگارهای و بقایای گذشته بود که تمام زندگی و تمام آینده‌اش را به این کار اختصاص داده بود و زندگی‌اش معنایی نداشت جز تلاش برای جلوگیری از فنای گذشته. منتها مشکل این بود که هر آن از زمان، به سرعت تبدیل به گذشته می‌شد و حجم گذشته با چنان سرعتی افزایش می‌یافت که همه لحظات حال و آینده هم برای نگاهداری آن کفایت نمی‌کرد. این […]